Το παξιμάδι αποτελεί βασικό συστατικό του ελληνικού διατροφικού πολιτισμού από την αρχαιότητα.

Γνωστό ως διπυρίτης άρτος, μελετητές υποστηρίζουν ότι χρησιμοποιούταν ακόμα και κατά τη διάρκεια των μινωικών χρόνων. Όμως οι περισσότερες γραπτές αναφορές για το είδος προέρχονται από τα ιστορικά χρόνια. Αργότερα, στους βυζαντινούς χρόνους, έγινε ευρέως γνωστό ότι το παξιμάδι ήταν επινόηση του γαστρονόμου Πάξαμου αν και δεν έχει επικυρωθεί αυτή η πληροφορία.

Πάρα τις διαφορετικές ιστορικές αντιλήψεις για την προέλευση του παξιμαδιού, η ουσία είναι ότι έγινε αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινής διατροφής των Κρητικών με το πέρασμα των χρόνων. Αρχικά, λόγω της ιδιότητάς του να συντηρείται για μεγάλα χρονικά διαστήματα, το παξιμάδι ήταν ο άρτος επιλογής αγροτών, βοσκών και ναυτικών. 


Σιγά-σιγά καθιερώθηκε ως καθημερινό ψωμί των οικογενειών που δεν μπορούσαν να ζυμώνουν κάθε μέρα. Για να καλυφθεί αυτή η τεράστια ζήτηση στο νησί, μεγάλοι φούρνοι άρχισαν τον 16ο αιώνα να παρασκευάζουν παξιμάδι σε μεγάλες ποσότητες καθιστώντας το έτσι ως το πρώτο «τυποποιημένο» διατροφικό προϊόν.
Παξιμάδι και υγεία

Από την διάσημη διατροφική έρευνα του Αμερικανού επιστήμονα Άνζελ Κις που εξέτασε τις  διατροφικές συνήθειες περιοχών επτά χωρών, προέκυψε ότι στην Κρήτη ζούσαν οι πιο υγιείς άνθρωποι του κόσμου.

Η έρευνα, που στο μέλλον επικυρώθηκε πολλές φορές από νεότερες μελέτες, αιτιολόγησε την καλή υγεία στην σωστή διατροφή.

Φυσικά, το παξιμάδι δεν έλειπε από τις καθημερινές διατροφικές συνήθειες των Κρητικών, το οποίο προσφέρει φυτικές ίνες, βιταμίνες Β και Ε, καθώς και πολλά ιχνοστοιχεία, χαρίζοντας ισορροπία στον ανθρώπινο οργανισμό.

Σήμερα συναντάμε το παξιμάδι παντού: από το καθημερινό τραπέζι του αγρότη μέχρι τις πιο πολυτελείς τραπεζαρίες εστιατορίων.

Το ψωμί των φτωχών, όπως είχε κάποτε χαρακτηριστεί, μετατράπηκε σε δείγμα υψηλής γαστρονομίας, όπως και όλη η παραδοσιακή κουζίνα της Κρήτης.

Πάνω απ’ όλα όμως, το παξιμάδι συμβάλλει ουσιαστικά στην διαμόρφωση ενός ποιοτικού προτύπου διατροφής γι’ αυτό και ξεπερνάει πολιτιστικά και κοινωνικά σύνορα.